Zainteresowanie terenem Załęczańskiego Parku Krajobrazowego rozpoczęło się w roku 1933 dzięki odkryciu, zespolonych kalcytem kości zwierzęcych, tzw. brekcji kostnej, przez profesora Jana Samsonowicza (1888 - 1959).
Przypuszczalnie, w okresie trzeciorzędowym studnia rezerwatu „Węże” nazwana „Jaskinią Samsonowicza” stanowiła pułapkę dla zwierząt, które nie mogąc się z niej wydostać padały. Zakonserwowane kości, 102 gatunków kręgowców, m.in.: 9 płazów, 11 gadów, 4 ptaków, 29 gryzoni, 25 ssaków, 9 nietoperzy, 11 drapieżników, a także 3 kopytnych, stanowiły, na tym mało poznanym terenie, osobliwą ciekawostkę. Właśnie te odkrycia skłoniły najpierw grupę geografów, a po 1945 roku także naukowców innych dziedzin do prowadzenia badań na szerszą skalę. Badania geologiczne, geomorfologiczne, klimatologiczne, botaniczne, zoologiczne, a także historyczne, archeologiczne i etnograficzne przyczyniły się do wzrostu zainteresowania badanym obszarem.
Zaangażowanie wielu ludzi w potrzebę ochrony tego wyjątkowego obszaru, sprzyjający czas, związany z zachodzącymi w Polsce zmianami dotyczącymi idei ochrony krajobrazu, przyczyniły się do postulowania powołania parku krajobrazowego „Zakole Warty pod Kamionem”. W toku prac zrodził się jednak pomysł powstania dwóch projektów parków, objętych wspólnym obszarem krajobrazu chronionego: „Ożarowskiego Parku Krajobrazowego” oraz „Działoszyńskiego Przełomu Warty” (1976). Koncepcje ewaluowały, a prowadzone dyskusje w Komisji Ochrony Krajobrazu Państwowej Rady Ochrony Przyrody zaowocowały złożeniem propozycji, do nowych władz województwa sieradzkiego, utworzenia parku krajobrazowego pod nazwą „Załęczański Łuk Warty”. Propozycja została pozytywnie rozpatrzona i w roku 1976 Zespół Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego rozpoczął prace badawcze. W pierwszej kolejności została wykonana wstępna dokumentacja przyrodnicza do projektu parku – wstępny zarys granic wraz z otuliną, najważniejsze wartości przyrodnicze, propozycje zagospodarowania parku, a zebrane materiały zostały wykorzystane do opracowania projektu parku. Po wielu debatach i ocenach projektu, m.in. na posiedzeniu Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody w Sieradzu, czy Komisji Ochrony Krajobrazu PROP w Warszawie uzgodniono nazwę: ”Załęczański Park Krajobrazowy” oraz ustalono zasady użytkowania terenu z uwzględnieniem niezbędnych ograniczeń. Dnia 5 stycznia 1978 roku uchwałą Nr XIII/50/78 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu Park został powołany do istnienia.
Reasumując można stwierdzić, że potrzeba ochrony Góry Zelce i jurajskich, wapiennych ostańców, rozwój idei ochrony krajobrazu w Polsce oraz ludzka determinacja miały znaczący wpływ na powstanie jednego z pierwszych parków krajobrazowych Polski.
W. Pogorzelska
Bibliografia:
Olaczek R., Czyżewska K., „Folia sozologica”, Wyd. 1, Łódź, Uniwersytet Łódzki, 1986. ISSN 0208-6131.
Olaczek R., Kowalski J., "Załęczański Park Krajobrazowy i Nadwarciański Gród, współistnienie i współdziałanie", Łódź, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego, 2013.
