22 stycznia 2020 r. minęła 157 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego. Przy tej okazji warto wspomnieć wydarzenia związane z Powstaniem Styczniowym, które przebiegały na terenie obecnego Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich (PKWŁ) w 1863 r.
24 lutego 1863 r. w okolicach Dobrej rozegrała się krwawa bitwa między powstańcami dowodzonymi przez Józefa Dworzaczka a oddziałami rosyjskimi pod dowództwem kapitana Opoczinskiego. W boju poległo 63 powstańców, w tym 4 kobiety, a 85 zostało wziętych do niewoli. Wśród poległych znalazła się bohaterska nauczycielka - Maria Piotrowiczowa. Po przegranej bitwie Dworzaczek został pojmany przez niemieckich kolonistów z Nowosolnej i przekazany w ręce Rosjan.
Do kolejnej bitwy na terenie PKWŁ doszło 4 września 1863 r. pod Wolą Cyrusową, kiedy to, naprzeciw stojących na skraju lasu Rosjan, na otwartym polu zajęły pozycje partie powstańcze majora Roberta Skowrońskiego, kapitana Stanisława Szumlańskiego i jazdy Konstantego Sokołowskiego. Podczas bitwy powstańcy przeprowadzili udaną szarżę na pozycje rosyjskie, czasowo zdobywając dwie armaty. Po nierozstrzygniętej bitwie, toczącej się na skraju i wewnątrz lasu poćwiardowskiego, powstańcy wycofali się w kierunku Domaniewic. Straty polskie wyniosły 28 zabitych, w tym 4 oficerów, i 50 rannych.
Ostatnia bitwa Powstania Styczniowego w granicach Parku rozegrała się 25 września 1863 r. pod Starymi Skoszewami. Potyczka ta nazywana jest również bitwą na grobli pod Dobieszkowem. Podczas bitwy powstańcy dowodzeni przez Zielińskiego i Orłowskiego wycofywali się pod naporem Rosjan z Gałkowa w kierunku Strykowa. Po krótkim odpoczynku w Starych Skoszewach, wychodząc w kierunku Dobieszkowa, dostali się pod silny ogień piechoty nieprzyjaciela. Część powstańców stawiła silniejszy opór pod Dobieszkowem, jednak pozostali uszli do Strykowa. Następnego dnia, major Władysław Orłowski, wraz ze swoim adiutantem, natknęli się pod Byszewami na silny oddział rosyjski dowodzony przez Zaniksowa. Po krótkiej walce obaj polegli. Łącznie, w bitwie zginęło 16 powstańców i prawdopodobnie podobna liczba Rosjan.
Śladami dramatycznych wydarzeń 1863 r. na terenie PKWŁ są:
- zbiorowa mogiła powstańców poległych 24 lutego pod Dobrą i 25 września pod Skoszewami,
- głaz pamiątkowy w miejscu śmierci Marii Piotrowiczowej,
- pomnik na wale grodziska w Starych Skoszewach upamiętniający bohaterską walkę i śmierć powstańców poległych w czasie walk pod Skoszewami i Dobieszkowem,
- pomnik Powstańców Styczniowych (tzw. pomnik Rykały) w Woli Cyrusowej.
tekst: M. Starnowski, A. Świć