Trudno o lepszy dzień dla Zjazdu Ornitologów Ziemi Łódzkiej niż Międzynarodowy Dzień Ptaków. 1 kwietnia Katedra Różnorodności Biologicznej, Dydaktyki i Bioedukacji UŁ wraz z Łódzką Grupą Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (OTOP) zorganizowali spotkanie, podczas którego można było wysłuchać ornitologów, prowadzących monitoring oraz przegląd awifauny na obszarze województwa łódzkiego. Mimo, iż od zjazdu minęło już kilka tygodni, chcielibyśmy zaprezentować Państwukilka ważnych ptasich aktualności z regionu.
Od wielu lat, co roku w styczniu, na terenie całego kraju prowadzone jest zimowe liczenie ptaków. W województwie łódzkim miejscem prowadzonych obserwacji były m.in.: rzeka Warta, Zbiornik Jeziorsko, rzeka Ner, Bzura oraz Pilica. W 2022 r. zaobserwowano podczas tej akcji łącznie ponad 64 tys. ptaków, spośród których najwięcej było przedstawicieli kaczki krzyżówki Anas platyrhynchos, (wyjątkowo dużo na Jeziorsku – 11 550 osobników). Natomiast równolegle, w ciągu całego roku, dokonano wielu niezwykle interesujących obserwacji rzadkich gatunków i to właśnie one stanowią największą atrakcję podsumowania ubiegłego sezonu. W granicach regionu łódzkiego w 2022 r. stwierdzono występowanie mewy obrożnej Xema sabini (Zb. Jeziorsko) - gatunku naturalnie występującego na otwartych wodach oceanicznych. Osobliwością była również mewa delawelarska Larus delawarensis na północy regionu. W dolinie rzeki Luciąży w maju obserwowano łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus. Interesujące okazało się również potwierdzenie szablodzioba Recurvirostra avosetta, mewy czarnogłowej Ichthyaetus melanocephalus i rybitwy białoczelnej Stella albifrons (na Zbiorniku Jeziorsko). Przyroda regionu łódzkiego wzbogaciła się również o warzęchę zwyczajną Platalea leucorodia widzianą na stawach Lubiec, a także biegusa rdzawego Calidris canutus i płatkonoga szydłodziobego Phalaropus lobatus. Do wyjątkowych obserwacji zaliczyć można orła cesarskiego Aquila heliaca w Antonewie widzianego w sierpniu na terenie gminy Bedlno oraz orlika grubodziobego Clanga clanga w październiku na stawach w Walewicach. Na terenie naszego województwa w dalszym ciągu niemałą sensację wzbudzają obserwacje sóweczki Glaucidium passerinum, po raz pierwszy stwierdzonej w rez. Wielkopole k. Ręczna w 2020 r., a w ubiegłym roku kilkakrotnie – terytorialnego samca i pary, które zajęły dziuplę! Pomimo ogłoszonego w 2016 r. wymarcia na terenie Ziemi Łódzkiej uszatki błotnej, w 2018 i 2019 ponownie odnotowano lęgi w Dolinie Neru, a w 2022 r. dokonano znacznie więcej obserwacji w okresie od stycznia do marca. W 2022 r. mamy już potwierdzonych w regionie łódzkim 31 par lęgowych żołny Merops apiaster w powiatach: łódzkim wschodnim, sieradzkim, piotrkowskim, poddębickim i tomaszowskim oraz kilka par dzierlatki Galerida cristata w gminach Łęczyca i Grabów. Ważną kwestią jest zanikająca populacja turkawki Streptopelia turtur! W latach 2020 – 2021 mamy zaledwie kilka stwierdzeń z okresu lęgowego na Ziemi Łódzkiej, co wykazuje spójność z badaniami Monitoringu Ptaków Polskich[1]. W planach lokalnej łódzkiej grupy OTOP na 2023 rok jest inwentaryzacja mewy śmieszki Chroicocephalus ridibundus.
Prezentacja Dariusza Anderwalda z Komitet Ochrony Orłów (KOO) „Metody telemetrii bielików w woj. łódzkim na podstawie loggerów GPS – GSM” była podsumowaniem ostatnich lat badań, zajmujących się biologią młodych bielików i pokonywanych przez nich szlaków migracyjnych w odniesieniu do etapów procesu usamodzielniania się (gałęziak, pierwsze loty, regularne loty, dalekie loty eksploracyjne, dyspersja). Bardzo ważnym wnioskiem było zbadanie korelacji między pokonywaniem odległości w poszczególnych miesiącach roku. Okazuje się, że największa aktywność lotów bielików w odległości do 500 metrów od gniazda odbywa się w okresie lęgowym, co jednoznacznie ukazuje zasadność wyznaczania stref ochronnych dla tych ptaków w okresie od 1 marca do 31 lipca.
Tomasz Przybyliński z KOO w prelekcji „Praktyczne aspekty czynnej ochrony błotniaka łąkowego” przedstawił interesujące doświadczenia związane z pracami realizowanymi w ramach czynnej ochrony, którą uznaje się za konieczną w sytuacji, gdy: młode osobniki błotniaków budujących gniazda na ziemi nie zdążyły osiągnąć lotności do czasu żniw, gniazdo znalazło się w uprawie wyłożonej po burzy, albo kiedy oceniono, że gniazdo jest zagrożone z jakiegokolwiek innego powodu. Dowodem uzasadniającym pomoc tym ptakom są dane, z których wynika, że średnio prawie 40 % młodych odchowanych przez błotniaki w poszczególnych sezonach ocalało wyłącznie dzięki zabiegom ochronnym.
Ważnym wystąpieniem, była prezentacja pt. „Nasze małe ptasie ojczyzny”, czyli obserwacje awifauny oraz zmian środowiskowych, które zaszły na przestrzeni lat od 1974 r. w dolinie Neru, na odcinku między Grupową Oczyszczalnią Ścieków (GOŚ) a Konstantynowem Łódzkim. Największym czynnikiem mającym wpływ na kształtowanie ekosystemów w dolinie Neru było odprowadzanie ścieków z osiedla Retkinia w Łodzi w 1988 r. oraz dopiero w 2022 r. wybudowanie i oddanie do użytku zbiorników retencyjnych w GOŚ. Obecnie infrastruktura techniczna z kanałem zrzutowym tworzącym próg natleniający na górnym odcinku Neru, powoduje, że woda niezależnie od temperatury powietrza nie zamarza, stwarzając korzystne warunki siedliskowe dla wielu gatunków ptaków. Również nie zabrakło nawiązania do wybudowanej trasy szybkiego ruchu S 14, która znacząco zmniejszyła możliwość migracji zwierzyny płowej.
Ostatnim akcentem spotkania była prezentacja pięknych fotografii autorstwa Ryszarda Sąsiadka ukazująca gatunki zaobserwowane w dolinie rz. Bzury i na Zbiorniku Jeziorsko oraz fotorelacja z wyprawy do południowej Afryki wzdłuż rzeki Zambezi.
[1] https://monitoringptakow.gios.gov.pl/ptaki-pospolite.html, Państwowy Monitoring Środowiska ,Monitoring Ptaków Polski 2022
Tekst i fot. J.Kacprzak
