24 maja, w rocznicę utworzenia Parku Narodowego Sarek - pierwszego parku narodowego w Europie obchodzimy Europejski Dzień Parków Narodowych. Pierwszy park narodowy w Europie szwedzki Sarek został utworzony 24 maja 1909 r. (choć pierwszy tego typu obiekt na świecie to amerykański Park Yellowstone powstały w 1879 r.). W Europie jest obecnie ponad 250 parków narodowych.
Park narodowy to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. Według polskiej Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. jest to obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej oraz walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody, a także odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.
Powierzchnia parków narodowych podzielona jest na obszary różniące się zastosowaniem odrębnych metod ochrony przyrody. Wyróżnia się obszar ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej.
Na obszarach graniczących z parkiem wyznacza się otulinę parku narodowego. W otulinie może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych, niepodlegająca włączeniu do obwodów łowieckich. Teren parków narodowych udostępniony jest do zwiedzania, lecz ruch turystyczny może się tu odbywać wyłącznie w wyznaczonych obszarach, szlakach, drogach, ścieżkach.
Zasoby przyrodnicze parków narodowych zalicza się do strategicznych zasobów naturalnych Polski zgodnie z art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.
Obecnie w Polsce istnieją 23 parki narodowe. Są one niezwykle zróżnicowane i ciągną się od pasa nadmorskiego, przez pojezierza i niziny, aż do gór na południu Polski. Zajmują łącznie powierzchnię ponad 314 tys. ha, co stanowi ok. 1 proc. powierzchni kraju. Najstarszym parkiem narodowym w Polsce jest Białowieski Park Narodowy utworzony w 1932 r., którego powierzchnia wynosi 10 502 ha, w tym najstarsza część Obszar Ścisłej Ochrony zajmuje 4 747 ha. W 1977 r. UNESCO włączyło Białowieski Park Narodowy w poczet światowych rezerwatów biosfery, a dwa lata później uznano go za pierwszy i jedyny w Polsce Przyrodniczy Obiekt Dziedzictwa Światowego.
Najkrócej istnieje natomiast, utworzony w 2001 r., Park Narodowy Ujście Warty.
W polskich parkach narodowych prowadzone są liczne programy badawcze. Parki odgrywają istotną rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Na terenie parków narodowych możliwe jest zwiedzanie oraz turystyka w oparciu o dobrze rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. Wiele z nich posiada specjalnie przygotowane szlaki i centra dydaktyczne oraz muzea przyrodnicze.
Opr. DWB
Zdj. DB
Grafika: http://stri.ms/t/38362/delta_rzeki_rapa_w_parku_narodowym_sarek_szwecja
