Niesklasyfikowane

Przystanek
nr 1.

Leśnicy polscy 

Przystanek
nr 2.

Leśniczówka Bielawy

Leśniczówka koło Brudzewic, po której dzisiaj nie ma śladu, jesienią 1939 roku była zamieszkana przez leśniczego Józefa Żulikowskiego i jego żonę Marię, a także przez praktykanta leśnego Kazimierza Soborowskiego i gajowego Adama Kaczmarka. Wszyscy stali się uczestnikami konspiracyjnego związku „Ośrodków Bojowych”. W tej leśniczówce, po powrocie z Warszawy, kwaterował Hubal od 23 grudnia do 1 stycznia 1940 roku. W sali myśliwskiej Prezydenta Mościckiego, odbyła się wieczerza wigilijna, w dniu 23 grudnia, z udziałem całego Oddziału i kilku leśników z okolicznych osad leśnych. Ochronę obiektu leśniczówki pełnił wartownik przy bramie i członkowie rodzin leśników. Sala udekorowana była flagami narodowymi, stoły suto zastawiono tradycyjnymi potrawami wigilijnymi, część potraw dostarczyła właścicielka majątku w Kraśnicy Pani Bąkowska. Przed tradycyjnym opłatkiem, odśpiewano hymn państwowy. Przemawiając do zebranych major mówił o patriotycznej postawie społeczeństwa i jego pomocy dla oddziału, o tym, że cały kraj przystąpi niebawem do walki z okupantem. Następnie Zygmuntowi Morawskiemu wręczył awans do stopnia podporucznika, a Romualdowi Rodziewiczowi do stopnia plutonowego. Wszyscy żołnierze otrzymali gwiazdkowe prezenty: szale, swetry, rękawice, ciepłą bieliznę osobistą. Prezenty były darem społeczeństwa Kielc, Opoczna i Tomaszowa, a dotarły do Bielaw przez punkty łączności, głównie zainstalowane w gajówkach i leśniczówkach, pozostających w nadzorze leśniczego Eugeniusza Wróblewskiego. Po wyjeździe gości major pozwolił żołnierzom na dalsze toasty i dokończenie kolacji. Maria Żulikowska tak o tym pisze: „Pamiętam jak major siedział przy kominku podparty na łokciu. Ogień buzował, burka zwisała majorowi z ramienia. A naokoło siedziały jego chłopaki i śpiewały pieśni”. Po Wigilii, w leśniczówce Bielawy pozostał major z najbliższymi członkami swego sztabu, reszta żołnierzy kwaterowała w gajówce Bielawy u gajowego Adama Kaczmarka.

  W 1939 roku 24 grudnia wypadał w niedzielę, która nie przyjmuje postu. Wigilię obchodzono więc dzień wcześniej. Major Hubal przybył na nią w ostatniej chwili, po udanym spotkaniu w Warszawie z generałem Michałem Tokarzewskim-Karaszewiczem. Generał kazać skadrować oddział i nie rozbudowywać go, ale jednocześnie zaznaczył: „Będziecie mi potrzebni na wiosnę”. Major Hubal otrzymał od niego również nominację na zastępcę komendanta SZP Okręgu Kielce i awanse na ppor. dla Zygmunta Morawskiego i plutonowych dla Romualda Rodziewicza i Józefa Alickiego. Bezpośrednio z Warszawy major Hubal udał się do Kielc. Tutaj nie doszło jednak do porozumienia z pełniącym obowiązki komendantem, Franciszkiem Faix-Limanowskim, zastępcą komendanta Okręgu płk. Leopoldem Engel-Ragusa, który miał zupełnie odmienne zdania niż Komendant Główny i domagał się całkowitej likwidacji oddziału. Wyjeżdżając do Warszawy Hubal udzielił niektórym żołnierzom urlopu. Nie wszyscy zdążyli powrócić na wigilię. Kiedy major po przebraniu się w mundur w leśniczówce Dęba, zjawił się na Bielawach, wszystko już było gotowe. Obfitość wigilijnej wieczerzy zapewniła między innymi Anna Bąkowska z Kraśnicy, która za pośrednictwem młynarza Kazimierza Orzeszka i jednego z parobków przekazała ryby. Część z nich Maria Żulikowska przeznaczyła na zupę rybną. Leśniczy Żulikowski ofiarował na wigilijny stół jałówkę. Wiele produktów żywnościowych i papierosy dostarczyli opoczyńscy konspiratorzy: Czesław Chrustowicz „Konar”, od lutego żołnierz oddziału i Włodzimierz Bliński „Wernyhora”. Gwiazdkowe prezenty: ciepłe skarpety, szaliki, rękawice, przysłało za pośrednictwem majora Hubala osiem dziewcząt z Kielc. Jak wspominała Ludmiła Wróblewska, niekwestionowana gospodyni wigilijnej biesiady przyrządzonej wspólnie z Marią Żulikowską i Marianną Cel „Tereską”, nie było tradycyjnej choinki, było za to siano pod obrusem, opłatek. Była również modlitwa zmówiona przez zaprzyjaźnionego z oddziałem ks. dra Edwarda Ptaszyńskiego, proboszcza parafii w Ruskim Brodzie, który przyjechał na Bielawy ze swoim kościelnym Władysławem Sikorą i Józefem Madejem „Jerzym”. Mimo świątecznego nastroju i atmosfery wolnej Polski panującej w leśniczówce, nie zapomniano o bezpieczeństwie. Wartę pełnił st. szwol. Jan Kacprzak „Jaś”, przed wojną żołnierz 3 Pułku Szwoleżerów, mieszkaniec Anielina, luzak majora Hubala. Wstąpił do oddziału w Cetniu.  Stojąc na warcie, przytupując z zimna na 20-stopniowym mrozie, myślał że właśnie w tej chwili, tu niedaleko do stołu zasiadają jego rodzice, jego siostra Anastazja. Przez okno widział jak major łamie się z żołnierzami opłatkiem. Zrobiło mu się przykro. W oku zakręciła się łza. Już zaczęła mu do głowy przychodzić myśl, żeby rzucić karabin. Uciec do swoich. Na szczęście, w tym właśnie momencie otworzyły się drzwi i przyszła zmiana warty. Zdążył jeszcze podzielić się opłatkiem z dowódcą. Pozostał w oddziale. Walczył pod Huciskiem i był przy majorze w dniu jego śmierci pod Anielinem.

Historia leśniczówki Bielawy.
   Po Powstaniu Styczniowym nastąpiła kasata zgromadzenia oo. filipinów w Studziannie-Poświętnem. Zgromadzeniu odebrano wsie Małoszyce, Brzuzę, Idzikowice i przyklasztorne włości, w tym gospodarstwo na Bielawach. To w tym miejscu przez prawie 50 lat stacjonowała sotnia kozacka, tłumiąca wcześniej Powstanie Styczniowe. Po 1879 roku, kiedy to ówczesne Leśnictwo Rządowe Radzice włączone zostało do tzw. Księstwa Łowickiego, obszar ten przeznaczony został na carski obwód łowiecki z główną siedzibą w Spale, a osada w Bielawach służyła za miejsce carskiego łowczego. Wokół osady mieściły się stajnie i kozackie kwatery. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku na obszarze tutejszych lasów powstało Nadleśnictwo Państwowe Brudzewice, a osada Bielawy stała się miejscem zamieszkania leśniczego i gajowego. W 1922 roku w tej dużej osadzie powstał ośrodek szkoleniowy dla gajowych, podległy Zarządowi Okręgowemu Lasów Państwowych, a od 1924 roku Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. Rokrocznie, aż do 1928 roku, szkolono w nim 20-30 gajowych. Byli to z reguły żołnierze Legionów Polskich lub obrońcy Ojczyzny z wojny 1920 roku. W prawie całym okresie międzywojennym obszar lasów Nadleśnictwa Brudzewice należał do ulubionych terenów łowieckich Prezydentów RP: Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego. W Leśniczówce Bielawy Prezydent Ignacy Mościcki niejednokrotnie przebywał po lub w trakcie polowania. W 1937 roku leśnictwo na Bielawach objął leśniczy Józef Żulikowski, który zamieszkał tu wraz z żoną Marią i dwojgiem dzieci. Część budynku mieszkalnego zajmował gajowy Adam Kaczmarek wraz z rodziną. Leśniczówka istniała do 1981 roku, po czym ze względu na zły stan techniczny została rozebrana. Jednak po tym starym siedlisku zostało coś więcej: duch tego miejsca i pamięć o nim. 22 czerwca 2007 roku, w 110. rocznicę urodzin majora Henryka Dobrzańskiego – Hubala, odsłonięty został pomnik „Hubalowej Wigilii”. Inicjatorami budowy pomnika byli: płk Marian Zach - prezes Środowiska „Hubalczycy” i jego członkowie, Piotr Kacprzak – zastępca dyrektora RDLP w Radomiu i Jacek Lombarski – dziennikarz. Pomnik wybudowany został we współpracy Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi i Radomiu kiedy to dyrektorami byli Dariusz Pieniak - RDLP Łódź i Dariusz Bąk – RDLP Radom, a nadleśniczym Nadleśnictwa Opoczno był Jerzy Szczegielniak. Już w tym samym roku, 7 grudnia, odbyła się „Pierwsza Hubalowa Wigilia” zorganizowana przez Zespół Szkół Zawodowych im. mjr Henryka Dobrzańskiego – Hubala w Radomia i RDLP w Łodzi, której niekwestionowanymi gospodyniami, tak jak w 1939 roku, były kobiety – Beata Jasek, dyrektorka radomskiego „Hubala” i Justyna Bujek, nauczycielka historii w tej szkole, obydwie członkinie Środowiska „Hubalczycy”. Uczestniczyli w niej uczniowie ze szkół w Radomiu, Przydworzycach, harcerze z Opoczna, kombatanci ze Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, leśnicy z Radomia, Łodzi i Opoczna. Od tej pory, w pierwszy piątek grudnia, co roku spotykają się na leśnej polanie w Bielawach uczniowie hubalowych szkół, leśnicy i wiele innych osób, dla których pamięć o majorze Hubalu i jego żołnierzach nie jest obojętna. Tworzą tzw. „Hubalową Rodzinę”, która powiększa się z roku na rok.

Przystanek
nr 3.

Organizacja Okręgu Bojowego Kielce

(na podstawie oryginalnego dokumentu z zasobów Archiwum Państwowego w Kielcach)

 1. Szaf sztabu i oficer operacyjny rozpracowują w szczegółach plany działań bojowych, zamierzonych przez dowódcę.

 2. Dowódca łączności organizuje przesyłanie pism i wiadomości. Podlegają mu gońcy i łącznicy. Jest on odpowiedzialny za zachowanie tajemnicy wojskowej. Współpracuje w tym celu z oddziałem informacyjnym (kontrwywiad) i kontroluje służbę łączności oraz zachowanie tajemnicy wojskowej we wszystkich oddziałach Okręgu. Ustala i zmienia szyfr, kody i hasła.

 3. Oddział organizacyjny prowadzi przede wszystkim sprawy zaciągu (biura werbunkowe) oraz sprawy personalne.

 4. Oddział informacyjno - propagandowy dziali się na trzy pododdziały:

a)  Wywiadu, który ma dostarczać: wiadomości tajnych dla dowództwa sztabach, sile i rozlokowaniu wojsk a zwłaszcza zgrupowań zmotoryzowanych i zmechanizowanych nieprzyjaciela, o lotniskach, składach surowców (materiały pędne, metale kolorowe, kauczuk itp.), o magazynach sprzętu wojennego i amunicji nieprzyjaciela lub złożonych przez WP, o wytwórcach sprzętu wojskowego i amunicji (czynnych lub projektowanych do uruchomienia), o transportach wojsk i materiału (kolejowych i drogowych), o ważnych obiektach komunikacyjnych (kolej, drogowych, telefonicznych, telegraficznych, radiowych, lotniczych), o nastrojach w wojsku nieprzyjaciela, wreszcie o oddziałach własnych; wiadomości ogólnych z przeznaczeniem dla dowództwa, oddziałów i propagandy wśród ludności cywilnej. Wiadomości zbierać z wszelkich możliwych źródeł a przede wszystkim od wyższych wojskowych niemieckich, przez słuchanie radia (wyznaczyć do notowania stałą obsługę władającą językami obcymi), przez studiowanie prasy, przez przesłuchiwanie ludności. Wiadomości zestawiać w komunikaty pod kątem widzenia potrzeb dowództwa, oddziałów i propagandy.

b)  Kontrwywiad poza normalnym zadaniem ma ewidencjonować wypadki zdrady lub sprzyjania nieprzyjacielowi wśród ludności własnej.

c)  Pododdział informacyjno-propagandowy powinien stworzyć prasę niepodległościową, organizować zebrania itp. Dążyć do posiadania własnej stacji nadawczej, radiowej.

 5. Kwatermistrzostwo poza załatwianiem spraw bieżących Okręgu ma być zawiązkiem kwatermistrzostwa Wielkiej Jednostki.

 6. Obwody bojowe tworzy się zasadniczo wówczas, gdy liczba ośrodków bojowych przekroczy 6.

 7. Przyjęty system podziału jednostek jest trójkowy, jednak zarówno ilość drużyn w ośrodku jak ośrodków w obwodzie i tych ostatnich w Okręgu może być zmienne.

 8. Organizację ośrodków bojowych i kadrowych drużyn strzeleckich podaje załącznik.

 9. Organizacja Komitetu Społecznego w części nie dotyczącej wojska jest podana w schemacie jedynie przykładowo.

Dowódca Okręgu Bojowego Kielce /Hubal mjr/

Przystanek
nr 4.

Lasy spalskie

Przystanek
nr 5.

1940 rok

Przystanek
nr 6.

Henryk Dobrzański

Przystanek
nr 7.

Wiosenna ofensywa 1940 r.

Przystanek
nr 8.

Kalendarium szlaku bojowego Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala” w lasach spalskich.