Daniel (Dama dama) to zwierzę o niezwykłych umiejętnościach aklimatyzacyjnych, które bez większych problemów jest w stanie funkcjonować i przystosować się do środowiska silnie przekształconego przez człowieka.
Wygląd:
Daniel (samiec: byk, samica: łania) jest zwierzęciem większym od sarny oraz mniejszym od jelenia. Długość jego ciała osiąga 1,3 – 2, 3 m i waży od 35 do 125 kg.
Sezonowo zmienne ubarwienie; latem sierść jest rudo-brązowa, pokryta białymi plamkami ułożonymi w podłużnych rzędach na grzbiecie oraz po bokach. Natomiast zimowe futro jest szaro-brązowe (cętki są niewyraźne lub w ogóle ich nie widać). Spód zwierzęcia jest biały. Na pośladkach znajduje się białe lustro o czarnych obramowaniach, bardzo długi ogon (15-20 cm) jest czarny z wierzchu i biały od spodu. Ubarwienie młodych daniela jest takie samo jak u dorosłych osobników.
Stosunkowo często można spotkać daniele białe (albinosy) oraz czarne. W okresie od sierpnia do kwietnia (zrzut poroża kwiecień/maj) samce noszą na głowie spłaszczone, łopatowate, silnie rozgałęzione poroże.
Występowanie:
Niegdyś zasięg gatunkowy danieli obejmował większość obszarów Europy. Podczas ostatniego zlodowacenia (plejstocen) wszystkie osobniki zamieszkujące Europę wymarły. Od czasów starożytnych były sukcesywnie sprowadzane do Europy z Bliskiego Wschodu, Azji Mniejszej oraz północnej Afryki - najpierw przez Fenicjan a następnie przez Rzymian. Obecnie występują niemal w całej Europie (poza północną Skandynawią i Islandią).
W granicach Polski pojawiły się w XVII wieku; bardzo szybko i łatwo zaadaptowały się do nowych warunków środowiskowych. W Polsce daniele występują pospolicie na terenie całego kraju, najliczniej na zachodzie, a także na Mazurach i Mazowszu. W Bolimowskim Parku Krajobrazowym zadomowiły się w Puszczy Bolimowskiej, gdzie zostały sprowadzone przez Radziwiłłów w 1774 roku. Zwierzyniec, w którym hodowano daniele, znajdował się nieopodal ich rezydencji w Nieborowie.
Daniele żyją w niedużych lasach (liściastych i mieszanych) z polanami, na terenach równinnych, często graniczących z polami i łąkami. Spotkać je także można w otwartych krajobrazach parkowych bądź w ogrodzonych terenach łowieckich, gdzie są hodowane.
Tryb życia:
Jest to zwierzę o największej aktywności o zmierzchu oraz nad ranem.
Samica spędza czas wspólnie z młodymi w dużym stadzie, samiec (poza okresem godowym) preferuje życie w mniejszych grupach.
Pokarm:
Daniele żywią się wszelkiego rodzaju trawami, ziołami, grzybami, pędami, nasionami i owocami drzew. Zimą zajadają się także korą drzew.
Trop:
Tropy tego zwierzęcia bardzo przypominają te, które pozostawia za sobą jeleń, z tą różnicą, że są bardziej podłużne i mniejsze. Ponadto u daniela obserwowane jest silniejsze zaostrzenie racic w przedniej części. Bez względu na to jak oba zwierzęcia się poruszają układ ich tropów jest jednakowy, jednak daniel stawia krótsze kroki. Wymiary tropów: byk (dł. 6-8 cm, szer. 4-5 cm), łania (dł. 5-6 cm, szer. 3,5-4 cm). Do odbicia szpili dochodzi tylko kiedy zwierzę biegnie po miękkim podłożu. 1/2 długości racicy zajmuje odcisk (okrągłych) opuszek (w przypadku jelenia jest to 1/3).
Ciekawostki:
- Wydają z siebie odgłosy przypominające dźwięk kaszlu bądź odbijania się
- Nie wdają się w jednoznacznie nierówne walki; o sile zwierzęcia świadczą rozmiary poroża i w taki sposób daniele dobierają sobie przeciwników.
- W okresie godowym dochodzi do gwałtownych walk byków (które do tej pory były towarzyszami stada) o łanie.
- W okresie godowym samce znakują swoje terytorium (na młodych drzewach) wydzieliną, produkowaną przez gruczoły znajdujące się pomiędzy tykami poroża.
- Bardzo dobrze rozwinięte zmysły węchu i słuchu, a także sprawne spostrzeganie obiektów nieruchomych stanowi nie lada wyzwanie dla polujących na daniele myśliwych
- Dojrzałość płciowa osiągana jest przez samice prawie dwukrotnie wcześniej (15 miesięcy) niż przez samce (27 miesięcy).
- Uważany za potencjalnie inwazyjny gatunek ze względu na bardzo silną konkurencje w stosunku do jeleni szlachetnych, saren i młodych żubrów. Ponadto negatywny wpływ przejawia się w szkodach powodowanych na polach (zboża, rośliny oleiste i okopowe) oraz w lasach (obgryzanie kory, łyka drzew, pędów i pąków roślin). Jednakże szkody powodowane przez daniele nie są większe od tych powodowanych przez inne gatunki kopytne jak jelenie i sarny.
Literatura:
Dreyer W., 1995, Las. Rośliny i zwierzęta. Przewodnik kieszonkowy, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa
Duda A.,2014, Zarys stanu posiadania i ogólne warunki funkcjonowania majątków ostatniego ordynata ołyckiego, księcia Janusza Radziwiłła w latach 1905–1939, Słupskie Studia Historyczne. Scripta Historica” nr 20
Eisenreich W., Handel A., Zimmer U, 2000, Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt na wycieczce, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa
Eisenreich W., Handel A., Zimmer U., 2005, Rozpoznawanie roślin i zwierząt. Przewodnik praktyczny, wydawnictwo Elipsa, Warszawa
Herz L., 2011, Bolimowski Park Krajobrazowy. Przewodnik, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Pruszków
Hofmann H., 1995, Ssaki. Encyklopedia kieszonkowa, wydawnictwo MUZA SA, Warszawa
Hofmann H., 1997,Ssaki Europy. Oznaczanie. Poznawanie. Ochrona, wydawnictwo MUZA SA, Warszawa
Ohnesorge O., Scheiba B., Uhlenhaut K., 1997, Ślady i tropy zwierząt, Multico Oficyna Wydawnicza , Warszawa
Romanowski J., 1998, Śladami zwierząt, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa
Stichmann W., Kretzschmar E., Spotkania z przyrodą - Zwierzęta, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa
http://www.iop.krakow.pl/ias/gatunki/189
Oprac. Marta Kupisz - stażystka w OT BPK